معرفی نقش رستم فارس

نقش رستم جایی است که در آن چهار آرامگاه برای چهار تن از نخستین شاهان سلسله هخامنشی از دودمان گشتاسپ (ویشتاسب) در دامنه کوهی که اکنون نامبردار به کوه حاجی آباد می باشد، کنده شده است.در ادامه با آژانس مسافرتی چهارفصل همراه باشید تا در مورد نقش رستم شیراز بیشتر بدانیم.

کوه حاجی آباد که نقش رستم در آن است در ۵ کیلومتری شمال تخت جمشید، آن سوی رود پلوار قرار گرفته است. نام این کوه به انگیزه بودن آرامگاه های شاهان هخامنشی در آن، پیش از آن کوه و تپه شاهی بوده و اکنون به انگیزه دهکده ای که در نزدیکی تور شیراز آن است و نامش حاجی آباد می باشد، این کوه نامبردار به کوه حاجی آباد شده است.

انگیزه نامگذاری

انگیزه نامگذاری نقش رستم این است که چون نگاره هایی هم از شاهان ساسانی با تن بسیار بزرگ در پایین آرامگاه ها کنده کاری شده و مردم و اهالی، آنها را به انگیزه درشتی اندام، چهره رستم پهلوان شناخته شده دانسته اند، از این رو جای مزبور را نقش رستم گفته اند.

آرامگاه داریوش

آرامگاه دومی از سوی دست راست که نگاره آن در شماره ۵۷ نشان داده شده، بزرگ تر از آرامگاه های دیگر است. در این آرامگاه در بخش بالا، پشت سر شاه، سنگ نبشته ای به سه زبان پارسی باستانی، ایلامی و بابلی که داریوش رزرو تور شیراز بزرگ پسر ویشتاسب آن را نویسانده است. پس برابر نوشته این سنگ نبشته که پچواک آن در زیر خواهد آمد، روشن و آشکار شده که این آرامگاه از آن داریوش است، درون آرامگاه دخمه ای است دهلیز مانند که هیچ نگاره و کنده کاری ندارد و ۹ گور در خود سنگ کنده اند.

پچواک سنگ نبشته چنین است:

خدای بزرگی است اهورامزدا، که این زمین را آفریده که آن آسمان را آفریده، که مردم را آفریده، که خوشی را برای مردم آفریده، که داریوش را شاه کرده، یگانه شاهی را از بسیاری، یگان فرمانداری را از بسیاری.

منم داریوش، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورهایی که بسیاری از نژادها و توده ها در آن ها نشیمن دارند، شاه این زمین پهناور تا آن دورها پسر ویشتاسب هخامنشی، پارسی پسر پارسی، آریایی از نژاد آریایی. داریوش شاه بزرگ گوید:

«این است به خواست اهورامزدا، کشورهایی که افزون از پارس، گرفته و بر آنها فرمانروایی دارم، به من خراگ می دهند، آن چه از سوی من به آنها گفته می شود، فرمان می برند، روش و آیین من در آنجاها روا و نگه داشته شده است: ماد - خوزستان - خراسان و گرگان - هرات - باختر - بلخ - سغد - خوارزم - سیستان - رج - ت گوش (ساتاگید) - هند - سکاهوم ورکا - سکای تیز خودان - بابل - آشور - عربستان - مصر - ارمنستان - کاپادوکیه - لیدیه - یونانی های آسیای کوچک - سکاهای آن سوی دریا ۔ مقدونیه - یونانی های سپردار (تراکیه) - پوتی یا حبشه - مچیا - کرکا»

داریوش شاه گوید: «اهورامزدا هنگامی که دید این سرزمین در هم گشته، آن را به من سپرد، مرا شاه کرد، من شاهم به خواست اهورامزدا، من آن را آراسته کردم، هر چه به آنها فرمودم روان شد، چنان که اراده من بود. اگر تو اندیشه کنی چند جو آفر تور شیراز (چه گوناگون شکل) بود، آن کشورهایی که داریوش شاه اداره می کرد، این پیکرها را بنگر، آنها تخت مرا می برند، از این راه، تو می توانی آنها را بشناسی، آن گاه خواهی دانست که نیزه های پارسیان دور رفته، آن گاه خواهی دانست که پارسیان دور از پارس جنگیده اند.»

داریوش شاه گوید: «این است آن چه من کرده ام، همه را به یاری و خواست اهورامزدا کرده ام، اهورامزدا به من یاری کرد تا کار را به انجام برسانم. اهورا مزدا مرا از هر بدی. نگه دارد، هم چنین خانواده من و این کشورها را. این را من از اهورامزدا درخواست می کنم این درخواست مرا اهورامزدا بپذیرد» ای بشر، آن چه اهورامزدا فرموده به تو میگویم، راه راست مگذار، بدمیندیش، گناه مکن، یا ای بشر، فرمان اهورامزدا را گردن بنه، راه راست را مگذار، ستم کار مباش.»

گئوبرو و پاتی شوواریش، نیزه دار، داریوش شاه - آسپنا تیرانداز و کماندار داریوش. این مچیایی هستند.

آرامگاه (دخمه) خاوری

از چهار دخمه ای که در نقش رستم هست، یکی دخمه دست راست یا آرامگاه خاوری است که جبهه آن به سوی باختر نگرش دارد. این آرامگاه سنگ نبشته ای ندارد، ولی چنان که گفته اند، آرامگاه خشایارشا پسر داریوش یکم می باشد.

معرفی مجموعه پاسارگاد

معرفی مجموعه پاسارگاد

پاسارگاد یا پارسه گدر، درست آن در روزگاران دیرین (پارسه کد) یعنی روستای پارسه بوده که در روزگار هخامنشیان مرغاب خوانده می شده و چون آرامگاه کورش در آن جا ساخته شد آن جا را گورگاه (آرامگاه) مرغاب خواندند و یک معنی آرامگاه در زبان عربی (مشهد) می باشد، پس از اسلام نام آنجا مشهد مرغاب نامیده شد. و با گذشت زمان، یونانی ها آن جا را پاسارگاد خواندند. نشانه هایی بسیار از روزگار هخامنشی در آن جا به چشم می خورد.

پاسارگاد در هنگام فرمانروایی کورش بزرگ، تور شیراز تیر 98 پایتخت پارس و ایران بود و در ۶۰ کیلومتری شمال خاوری تخت جمشید در کنار باختری جاده شوسه به جدایی چهار کیلومتر قرار گرفته و پایه شهر شدن آن در مرز سال ۵۴۰ پیش از میلاد به فرمان کورش بزرگ ریخته شد و در هنگام پادشاهی کورش شهری بزرگ گردید و ساختمان هایی با شکوه در آن جا بنا نهاده شد. اکنون نیز نشانه هایی از ساختمان های آن پابرجا و پدیدار است مانند آرامگاه کورش که مردمان آن جا به انگیزه همانندی که به گور زنان دارد، آن را گور مادر سلیمان گویند و دیگر نشانه های کاخ ها و سنگ تراشی های برجسته آدم بال دار و جز آن هاست.

آرامگاه کوروش بزرگ

آرامگاه کوروش، اتاقی است چهار گوشه که از سنگ مرمر سپید مانند. در بالای یک پایه شش اشکوبه ای از همان سنگ ساخته شده است و هر اشکوبه بالایی آن از اشکوبه زیرین کوچک تر و به همین انگیزه دورادور آن، پله هایی ساخته شده است.

بلندی همه این ساختمان از بام اتاق تا رویه زمین نزدیک به ۱۱ متر است، اتاق نامبرده درب کوچک و باریکی داشته که در آن اتاق، پیکر بسان مالیده کورش را در تابوتی از طلا با چیزهای گرانبهایی دیگر، مانند میز و جام های زرین و تن پوش های بهادار آرایش یافته با سنگ های گرانبها، گذاشته بودند. از نشانه هایی که در پیرامون آرامگاه کورش به چشم می خورد، چنین دانسته می شود که ساختمان مزبور در باغی باصفا و پر چمن که تور شیراز مرداد 98 دیوارهایی بلند و جویبارهایی دل انگیز بسیار داشته، قرار گرفته بوده.

بنا به نوشته آرین و دیگر تاریخ نگاران یونانی، اسکندر مقدونی پس از آن که به پاسارگاد وارد شد به آرامگاه کورش رفته دید سنگ نبشته ای به خط پارسی بدین شرح در آن نوشته اند: «ای مرد نابود شدنی، من کورش پسر کمبوجیه هستم، من دولت شاهنشاهی پارس را درست کرده و فرمانروای سراسر آسیا بودم. به این آرامگاه رشک مبر». پس اسکندر به درون آرامگاه رفته و از دیدن چیزهای گرانبهای نامبرده در بالا بی اندازه در شگفت شد. پس از رفتن اسکندر از پاسارگاد، در آن جا شورشی روی داده و بیشتر چیزهای درون آرامگاه را دزدیدند. اسکندر پس از بازگشت از هند و باختر به آریستوبول که از نزدیکانش بود، فرمان داد به درون آرامگاه کورش رفته بازمانده چیزهای آن را گرد آوری نموده به جای خود بگذارد. سپس درب آن را گرفته و مهر اسکندر را بر روی آن بزند تا کسی نتواند به درون آن وارد تور شیراز شهریور 98 شود.

تخت طاوس

نزدیک آرامگاه کورش در شهر شیراز، دو سنگ یک پارچه به مانند مکعب پدیدار است که در نزد مردم آنجا به نام تخت طاوس نامبردار شده و آن ها را آتشگاه هم می گفته اند. درون این سنگ ها تهی و مانند آتشکده می باشد. باید دانست که گمان مردم آن جا در این باره بی انگیزه نبوده، برای آن که نشانه های آتشکده در آنها دیده می شود. بلندی سنگ بزرگ تر ۲ / ۲۵ متر و درازی یکی از پهلوها قاعده اش 12/2 متر می باشد. این سنگ در سوی جلو، پلکانی هم دارد.

پرستشگاه

در نزدیکی آرامگاه کورش، نشانه ساختمان معبد مانندی به چشم می خورد و از آن یک پایه درگاه به جای خود بازمانده است. روی این پایه (جرز) چهره آدم بالداری، مانند چهره های آشوری به گونه ای برجسته سنگ تراشی شده است. بازوی راست این نگاره خم گشته و به بلندی شانه اش به پیش دراز است و تاجی بر سر دارد همانند تاج مصری. تن پوش ایلامی و موی پارسی دارد.

در ۸۰۰ متری آرامگاه کورش در شمال باختری آن، نشانه کاخی از سنگ سپید و خاکستری دیده می شود که از بناهای خود این پادشاه بزرگ بوده و گمان می رود به یادگار گشودن کشور ماد ساخته شده باشد. از نشانه های این کاخ می توان این را در نظر گرفت که بنای آن در روزگار پیشین دارای ایرانی با چهار ستون بوده که دو اتاق هم در دو سویش داشته است.

در همین جا، تالار بزرگی دیگری به درازای 5/ 44 متر و پهنای 5/ 34 متر ساخته بوده اند که دو ردیف ستون داشته است. از این بنا یک ستون و سه پایه، برجای مانده است و روی یکی از سه جرز، سنگ نبشته ای به نوشته خط میخی و ایلامی و آشوری مانند سنگ نبشته های تالارهای دیگر نوشته شده است.

ویژگی های منحصر بفرد ستون های کاخ آپادانا تخت جمشید

ویژگی های منحصر بفرد ستون های کاخ آپادانا تخت جمشید

کاخ آپادانای تخت جمشید در شیراز روی هم رفته ۸۴ ستون داشته و بلندی هر ستون نزدیک به ۱۸ متر و کرانه (قطر تازی) پای آن ها دو متر است. پا ستون های تالار مرکزی آن مکعبی و پا ستونهای ایوان هایش گرد و زنگ شتری است و تنه همه آنها قاشقی شکل تراشیده شده است. بخش بالای ستونها ساخته شده از سه پاره است: ۱- سر ستون. ۲- بخش مارپیچ دو گانه. ۳- تنه دو گاوی است که پشت به پشت داده و روی پشت گاوها تور شیراز، سنگ هایی که به شکل مکعب سنگ تراشی شده قرار داشته و روی آنها تختک (الوار) و روی تختک تیرهای آسمانه گذارده شده بوده است.

در بالای همه ستون ها همین گونه تندیس گاو بوده سوای ستون های ایوان خاوری که روی آنها تندیس شیر بوده است و بدن و پنجه آنها که در پایین ستونها افتاده، این خواسته را روشن می کند و سر ستون های ایوان باختری درست شده اند تندیس گاو بدون بخش های مارپیچ دوگانه و سر ستون اصلی.

هخامنشیان ستون سازی را از مصریان آموختند، ولی ناهمگونی بسیاری بین ستون های هخامنشی و مصری پدیدار است. ستون ایرانی بر افراشته تر و بلندتر از ستون مصری است و بلندیش از ده تا دوازده برابر کرانه (قطر) آن و بسیار زیباتر می باشد، در صورتی که بلندی ستون های مصری از شش برابر کرانه (قطر) آن نمی گذرد.

خاورشناسانی چون پردو وشهی پیه و دیگر باستان شناسان بر این باورند تور شیراز تابستان 98 که ستونهای روزگار هخامنشی زیباترین ستونهای دوران پیشین است.

سر ستون ساخت روزگار هخامنشی دارای روشی می باشد که همانند آن در هیچ جای جهان دیده نشده است. ریشه ساخت سر ستون گرفته شده از آشوری هاست، ولی ساختن و گذاشتن دو گاو پشت به پشت داده در بالای ستون پدیده خود ایرانی هاست. اگر چه برخی برآنند که شاید از روش پرچم آشوری که از ویرانه های خوری باد به دست آمده پیروی شده باشد، ولی این را هم باید دانست که دو گاو روی پرچم آشوری ایستاده و یک جدایی بین تور شیراز تیر 98 آن هاست. در صورتی که دو گاو سر ستون ایرانی نشسته و پشت آنها به یکدیگر چسبیده است.

تنه ستون های تخت جمشید دارای ۳۲ تا ۴۸ تراش قاشقی است و بیشتر از تنه ستون مصری و یونانی تراش دارد. به انگیزه آن که در تنه ستون های مصری شماره قاشقی ها ۱۶ و یونانی ۱۶ تا ۲۲ می باشد. پا ستون ساخت روزگار هخامنشی در تخت جمشید بلندیش به اندازه یک تا یک و کرانه (قطر) آن است. جدایی بین ستونهای هخامنشی بیش از جدایی ستون های مصری و یونانی است، به پرورده این که در تخت جمشید جدایی آنها از سه تا چهار برابر کرانه با ستونهاست، ولی در مصر و یونان از یک تا دو برابر کرانه آنها می باشد. اندازه سالن (تالار) مرکزی بارگاه آپادانا 25/ 4692 متر و اندازه هر یک از ایوان ها ۱۳۷۰ متر مربع است. در دو گوشه شمال خاوری و شمال خاوری و شمال باختری یعنی در چپ و راست ایوان شمالی، دو برج بوده است و از برج گوشه شمال خاوری تنها نشانی به جای مانده است.

چهار پلمه طلایی و نقره ای که در شهریور ۱۳۹۲ خورشیدی به وسیله گروه گسیل شده از دانشگاه خاوری شیکاگو در زمان سرپرستی آقای پروفسور هرتسفلد از گوشه های شمال خاوری و جنوب خاوری خود سالن (تالار) به دست آمده، روی هر چهار تای آنها جستاری به دانستگی زیر و به خط میخی پارسی و ایلامی و بابلی نگارده شده که پچواک آنها به قرار زیر است: داریوش شاه بزرگ - شاه شاهان - شاه کشورها - پسر ویشتاسب هخامنشی. داریوش شاه گوید: این است کشوری که من دارم، از سکاها که پشت سغد است گرفته تا کوشا (حبشه) و از هند گرفته تا سارد (لیدی) آن را اورمزد که بزرگ ترین خدایان است به من بخشیده. اورمزد مرا و خاندانم را بیاید.

پیش از پیداشدن پلمه های زرین و سیمین نامبرده در بالا، نوشته های سنگ نبشته میخی که در دیوار پیش بست پلکان خاوری پدیدار است، بارگاه آپادانا به نام خشایارشا خوانده می شده است، ولی پس از به دست آمدن پلمه ها به درستی روشن شد که بیشتر کاخ آپادانا سوای پلکان های آن از ساختمان هایی است که به فرمان داریوش بزرگ ساخته شده است و گمانی استوار می رود که کارنامه بنای آن بین ۵۱۵ - ۵۱۸ سال پیش از میلاد آغاز شده است. در آبراهه های زیرزمینی این کاخ بزرگ آب دیده شده است، در جاهایی که این آبراهه ها از دامنه کوه می گذرد که سنگ های درونی آنها را تراشیده و هموار کرده اند و در سوای آن یعنی جایی که زمین آن سنگلاخ نیست، آب در آبراهه های زیرزمینی را با تخته سنگ های بزرگ تراشیده شده ساخته اند. از این گونه آبراهه ها در زیر همه ساختمان های تخت جمشید یافت می شود.