آشنایی با آرامگاه های مجموعه تخت جمشید

آشنایی با آرامگاه های مجموعه تخت جمشید

در بخش های بالای کوهی که مجموعه تخت جمشید در دامنه آن واقع شده است، گورهایی برای پادشاهان گذشته هخامنشی، در خود کوه ساخته شده است که نام بردار به دخمه می باشند، یکی از این دخمه ها در شمال و دیگری در جنوب کوه و یکی هم در جنوب تخت، در پیش آمدگی همان کوه است که نیمه کاره مانده است. در ادامه با آژانس مسافرتی چهارفصل همراه باشید تا در مورد آرامگاه های درون مجموعه تخت جمشید شهر زیبای شیراز بیشتر بدانیم.

جهت رزرو تور شیراز به سایت رویای جهانگردی چهارفصل به آدرس chaharfasl . net مراجعه نمایید.

نمای گورها از دو بخش روی یکدیگر درست شده و سنگ تراشی روی آنها مانند کنده کاری های یک کوشک هخامنشی می باشد. بخش پایین نما، نگاره ایرانی را می نمایاند که آسمانه آن روی چهار ستون قرار گرفته و دربی در میان ستون ها نمایان است و سنگ دور آن درب که به جای چهار چوب است، دارای نگاره گونه ای گل یاس، همانند به گل های درب پرستش گاه نامبردار به (ارخت ئو = اړخ تئی بون) آتن می باشد و روی بالای تور شیراز ستونها یک ردیف شیر، کنده کاری شده است. بالای آسمانه ایوان، تختی به چشم می خورد که ۲۸ تن از نمایندگان توده ها و تیره های پیرو شاهنشاهی هخامنشی، در دو ردیف افقی، آن را روی دو دست نگاه داشته اند.

روی تخت نامبرده، تخت سه پله ای و یک آتش دان پدیدار است و شاه روی سریر ایستاده و کمانی به دست چپ گرفته و دست راست خود را به سوی آتشدان دراز کرده و سرگرم نیایش است. در بالای آتش دان، گروه ماه و جلو شاه در بخش بالا، فروهر که نشان اهورامزدا است، در حال پرواز نمایان است.

در درون آرامگاه ها به ناهمگونی اتاق یا دالانی است که از خود کوه کنده شده، در یکی از آنها تنها یک پستو و در دیگری چند پستوی تودار دارد و گورها را در درون پستوها، روی سنگ سکو مانندی کنده اند.

آرامگاه شمال خاوری

گور شمال خاوری مجموعه تخت جمشید تور شیراز تابستان 98، تنها دارای یک اتاق نا آراسته و یک پستوی بزرگ است که در آن دو گور ساخته اند و این دو گور از آن اردشیر دوم هخامنشی می باشد.

آرامگاه جنوب خاوری

این آرامگاه از بناهای روزگار اردشیر سوم و آرامگاه خود او می باشد، برای آن که کشور مصر که در جستار سنگ نبشته زیر، بالای سر شخص مصری نام برده است در پادشاهی اردشیر دوم جزو کشورهای باج گذار ایران نبوده، بلکه در زمان اردشیر سوم در سال ۳۴۴ پیش از میلاد، دوباره جزو کشور ایران پرورده (یعنی) باج گزار آن گردیده، این آرامگاه، دالانی یا اتاقی دارد با سه پستوی تودار که در هر کدام دو گور کنده شده است.

آرامگاه (دخمه) جنوبی

آرامگاه سومی که در جنوب تخت جمشید در دماغه کوه قرار گرفته، نیمه کاره مانده و تنها بخش بالای آن که شاه در برابر آتش دان به نماز و نیایش سرگرم است، ساخته و کنده کاری شده است. به درستی این آرامگاه (دخمه) برای داریوش سوم، پسین پادشاه هخامنشی که پیش از پایان یافتن آن از اسکندر شکست خورده و درگذشته است.

نمایندگان توده های باجگزار

از سه آرامگاه نام برده شده، تنها دخمه جنوب خاوری دارای سنگ نبشته ای است به سه زبان که در دو ردیف بالای سر ۲۸ تن نگه دارندگان تخت و دو تنی که در دو سوی تخت ایستاده اند، از چپ به راست کنده شده تور شیراز تیر 98 به قرار زیر است:

در ردیف بالا به این پارسی است - این مادی است . این خوزستانی است . این پارتی است . این هراتی است . این باختری است . این سغدی است . این خوارزمی است - این زرنگی (سیستانی) است . این رخجی است . این ث گوشی است . این گنداری است ۔ این هندی است . این سکایی هوم ورکاست.

بالای سر ردیف پایین، این سکایی تیز خود است . این بابلی است . این آشوری است . این عرب است . این مصری است - این ارمنی است - این کاپادوکی است . این سیردی (لیدی) است - این یونانی است . این سکایی آن سوی دریاست - این مقدونی است - این یونانی سپردار است . این پوتی است . این حبشه ای است.

آرامگاه های سوم و چهارم

این آرامگاه ها که در مجموعه تخت جمشید قرار دارند، ساختمان های آنها همانند دخمه های دیگر است و ا آن اردشیر یکم و داریوش دوم می باشد. پس از این رو و بنا به باور شماری از تاریخ نگاران پیشین و کنونی، چهار تن از پادشاهان نخست دودمان هخامنشی از خاندان ویشتاسب، در نقش رستم و اردشیر دوم و سوم در آرامگاه های تخت جمشید به خاک سپرده شده بوده اند.

دیستک (ساختمان) آرامگاه ها

چنان که گفته شد چهار آرامگاه در نقش رستم ساخته شده است، در پیدا، این گورها (دخمه ها) به سه بخش افقی روی یکدیگر بخش می شود و همگی به یک گونه و همانند صلیب یونانی می باشد و بلندی هر کدام 5 / 24 متر است.

بخش نخست آرامگاه ها که نزدیک به زمین قرار گرفته، هموار و تهی از هر گونه سنگ تراشی است و راست گوشه مانند است. بخش دوم آن به گونه ایوانی است که دارای چهار ستون است و سر ستون های آن ها همانند سر گاو است که به دیوار چسبیده اند. دربی هم که گیلویی مصری دارد. در میان ایران دیده می شود که از آن ها به درون آرامگاه ها و گورها وارد می شوند.

در بخش سوم که بخشی بالاتر از دیگر آرامگاه هاست، مانند کنده کاری های بخش دوم آرامگاه های تخت جمشید، شاه بر روی تختی که سه پله دارد و بر روی تختی دیگر قرار گرفته به گونه نماز و نیایش ایستاده و به کمانی که در دست چپ دارد تکیه داده است و دست راست را به سوی آتش دان که در جلو است دراز نموده و در بالا گرده خورشیدی و فروهر که در حال پرواز است، دیده می شوند. تخت مزبور را ۲۸ تن از نمایندگان کشورهای پیرو ایران در دو ردیف نگه داشته اند.

معرفی شهر پارس هخامنشی

معرفی شهر پارس هخامنشی

شهر پارس در بخش جلویی تخت جمشید قرار داشته است که یونانیان آن را پرسپولیس خوانده اند و آغاز بنای آن با ایوان تخت جمشید در یک زمان می باشد و تا پایان سال ۲۵۰ پیش از میلاد یعنی ۸۱ سال پس از سوزانیدن کاخ های روی تخت، از سوی اسکندر گجسته، آباد و جای نشیمن بوده، سپس رو به خرابی و ویرانی گذاشته است. این شهر در زمین های مرو دشت کنونی در بخش جلو تخت جمشید شیراز قرار داشته است.

وسعت و پهنای شهر پارس، چنان که از بازمانده دیواری که در گوشه جنوب باختری، روی سنگ های نتراشیده نزدیک آرامگاه نیمه کاره جنوبی تخت، نمودار است، روشن می شود که از دره شمالی کوهی که در خاور ایوان است تا دره جنوبی آن بوده و گستردگی شهر مزبور، نزدیک به ده برابر گستردگی شاه نشین تخت جمشید بوده است و نشانه های بسیار پر ارج آن در پایین و همسایه بودن با تخت در پیرامون شمالی و شمال باختری قیمت تور شیراز و جنوب و جنوب باختری آن نمایان می باشد.

برزن شمالی پارس

در دره شمالی شهر، درگاهی سنگی دیده می شود که در پایه های آن چهره دو چاکر، کنده کاری شده است و در شمال، بی درنگ درگاه ساختمانی پدیدار است همانند گرمابه.

در سوی باختری برزن شمالی شهر در جلگه زیر راه شوسه، یک آستانه درب و دو پایه سنگی درگاه و شماری ساختمان و پاستون پدیدار است. در جرزهای درگاه، چهره یک زن و یک مرد با برسمی به دست در حال نماز و نیایش نگارده شده است که گویا آن مرد فراته دار (فرماندار پادشاه دست نشانده پارس در روزگار سلوکی ها و پارتی ها وزن، شهبانوی او باشد. در این جا آتشکده ای بوده است، زمین ساختمان آتشکده که دارای ۴ پاستون خیلی زیبا است به پیوست سنگی که روی آن آتش می گذاشته اند، هنوز پابر جاست و به چشم می خورد.

باید دانست که چهره این زن و مرد از سنگ تراشی های پس از روزگار هخامنشی است، زیرا که چهره زن در هیچ یک از کنده کاری های تخت جمشید، دیده نشده است. سنجیدن این نگاره ها با سکه های پیدا شده، روشن می سازد که تاریخ ساختمان آتشکده مزبور در مرز سال ۲۵۰ پیش از میلاد بوده است.

برزن جنوبی پارس

در جنوب و جنوب باختری پایین تخت ساختمان هایی بسیار و پاستون های بزرگ سنگی مانند پاستونهای ساختمان روی تخت به پیوست آستانه های سنگی و نرده های سنگی کنگره دار برفی دیستک ها (بناها) پیدا شده است. گمان می رود این ساختمانها که پاره ای ناهمگونی با بناهای خود تخت جمشید دارند از آن درباریان و بزرگان پارس بوده باشد. بازمانده های ویرانه های شهر پارس تا چند سده پیش پابرجا بود و در سال ۴۳۶ تور لحظه آخری شیراز هجری امیر کالیجار پسر ابوشجاع سلطان الدوله دیلمی فرمان داد، خرابه های آن را هموار نموده در جای آن کشت و کار نمایند.

برج و باروی تخت جمشید

سوی خاور شاه نشین (ایوان) تخت جمشید که چسبیده به کوه است، دو دیوار داشته یکی در پای کوه اندازهای پایین تر از آب انبار گفته شده در بالا که در فراز کوه بوده و آرامگاه ها را از ایوان جدا می کرده است. دیگری دیواری بوده که کوه را دور می زده است. این دیوار از گوشه شمال خاوری ایران آغاز شده از تیزه های کوه گذشته و پس از دور زدن، در بخش پایین کوه در گوشه جنوب خاوری به پایان می رسیده است. میان این دو دیوار جای باز بزرگ تری از ایوان تخت جمشید پدیدار است، ولی بسیار سراشیب، از این رو ساختمانی سوای چند برج و پاسدار خانه هایی در این جای باز نبوده است. خاک آوار برج ها و پاسدار خانه ها، تپه هایی نرخ تور شیراز در بالای کوه، و پایین گورها درست شده که اکنون به خوبی نمودار و دارای بلندی می باشند.

گاو آبادی تخت جمشید

برای همه گاه آبادی تخت جمشید و کوشک ها و ساختمان های آن نمی توان گاهی را روشن نمود، به انگیزه این که چهار تن از پادشاهان هخامنشی چون: داریوش بزرگ، خشایارشا، اردشیر یکم و اردشیر سوم، هر یک در چند سال گاه پادشاهی خود، یک یا چند کاخ و ساختمانی را بنا نهاده اند و هر بخشی از دیستک های تخت جمشید، چند سال پس از دیگری ساخته شده است. همین اندازه می توان گفت که در گاو /۱۸۲ سال یعنی از آغاز ساختن تخت جمشید که در مرز /۵۲۰ سال پیش از میلاد، به دست داریوش بوده و تا تاریخ درگذشت اردشیر سوم (سال ۳۳۸ پیش از میلاد) روزبه روز بر شمار ساختمان های آن افزوده می شده و ۷ سال هم داریوش سوم، پسین شاه هخامنشی، فرمانروایی نمود، ولی او بنایی و نشانی از خود به یادگار نگذاشت. پس روی هم رفته، تخت جمشید ۱۸۹ سال از آغاز بنای آن تا سوزانده شدنش به دست اسکندر گجسته در سال ۳۳۱ پیش از میلاد برپا بوده است.

ویژگی های منحصر بفرد ستون های کاخ آپادانا تخت جمشید

ویژگی های منحصر بفرد ستون های کاخ آپادانا تخت جمشید

کاخ آپادانای تخت جمشید در شیراز روی هم رفته ۸۴ ستون داشته و بلندی هر ستون نزدیک به ۱۸ متر و کرانه (قطر تازی) پای آن ها دو متر است. پا ستون های تالار مرکزی آن مکعبی و پا ستونهای ایوان هایش گرد و زنگ شتری است و تنه همه آنها قاشقی شکل تراشیده شده است. بخش بالای ستونها ساخته شده از سه پاره است: ۱- سر ستون. ۲- بخش مارپیچ دو گانه. ۳- تنه دو گاوی است که پشت به پشت داده و روی پشت گاوها تور شیراز، سنگ هایی که به شکل مکعب سنگ تراشی شده قرار داشته و روی آنها تختک (الوار) و روی تختک تیرهای آسمانه گذارده شده بوده است.

در بالای همه ستون ها همین گونه تندیس گاو بوده سوای ستون های ایوان خاوری که روی آنها تندیس شیر بوده است و بدن و پنجه آنها که در پایین ستونها افتاده، این خواسته را روشن می کند و سر ستون های ایوان باختری درست شده اند تندیس گاو بدون بخش های مارپیچ دوگانه و سر ستون اصلی.

هخامنشیان ستون سازی را از مصریان آموختند، ولی ناهمگونی بسیاری بین ستون های هخامنشی و مصری پدیدار است. ستون ایرانی بر افراشته تر و بلندتر از ستون مصری است و بلندیش از ده تا دوازده برابر کرانه (قطر) آن و بسیار زیباتر می باشد، در صورتی که بلندی ستون های مصری از شش برابر کرانه (قطر) آن نمی گذرد.

خاورشناسانی چون پردو وشهی پیه و دیگر باستان شناسان بر این باورند تور شیراز تابستان 98 که ستونهای روزگار هخامنشی زیباترین ستونهای دوران پیشین است.

سر ستون ساخت روزگار هخامنشی دارای روشی می باشد که همانند آن در هیچ جای جهان دیده نشده است. ریشه ساخت سر ستون گرفته شده از آشوری هاست، ولی ساختن و گذاشتن دو گاو پشت به پشت داده در بالای ستون پدیده خود ایرانی هاست. اگر چه برخی برآنند که شاید از روش پرچم آشوری که از ویرانه های خوری باد به دست آمده پیروی شده باشد، ولی این را هم باید دانست که دو گاو روی پرچم آشوری ایستاده و یک جدایی بین تور شیراز تیر 98 آن هاست. در صورتی که دو گاو سر ستون ایرانی نشسته و پشت آنها به یکدیگر چسبیده است.

تنه ستون های تخت جمشید دارای ۳۲ تا ۴۸ تراش قاشقی است و بیشتر از تنه ستون مصری و یونانی تراش دارد. به انگیزه آن که در تنه ستون های مصری شماره قاشقی ها ۱۶ و یونانی ۱۶ تا ۲۲ می باشد. پا ستون ساخت روزگار هخامنشی در تخت جمشید بلندیش به اندازه یک تا یک و کرانه (قطر) آن است. جدایی بین ستونهای هخامنشی بیش از جدایی ستون های مصری و یونانی است، به پرورده این که در تخت جمشید جدایی آنها از سه تا چهار برابر کرانه با ستونهاست، ولی در مصر و یونان از یک تا دو برابر کرانه آنها می باشد. اندازه سالن (تالار) مرکزی بارگاه آپادانا 25/ 4692 متر و اندازه هر یک از ایوان ها ۱۳۷۰ متر مربع است. در دو گوشه شمال خاوری و شمال خاوری و شمال باختری یعنی در چپ و راست ایوان شمالی، دو برج بوده است و از برج گوشه شمال خاوری تنها نشانی به جای مانده است.

چهار پلمه طلایی و نقره ای که در شهریور ۱۳۹۲ خورشیدی به وسیله گروه گسیل شده از دانشگاه خاوری شیکاگو در زمان سرپرستی آقای پروفسور هرتسفلد از گوشه های شمال خاوری و جنوب خاوری خود سالن (تالار) به دست آمده، روی هر چهار تای آنها جستاری به دانستگی زیر و به خط میخی پارسی و ایلامی و بابلی نگارده شده که پچواک آنها به قرار زیر است: داریوش شاه بزرگ - شاه شاهان - شاه کشورها - پسر ویشتاسب هخامنشی. داریوش شاه گوید: این است کشوری که من دارم، از سکاها که پشت سغد است گرفته تا کوشا (حبشه) و از هند گرفته تا سارد (لیدی) آن را اورمزد که بزرگ ترین خدایان است به من بخشیده. اورمزد مرا و خاندانم را بیاید.

پیش از پیداشدن پلمه های زرین و سیمین نامبرده در بالا، نوشته های سنگ نبشته میخی که در دیوار پیش بست پلکان خاوری پدیدار است، بارگاه آپادانا به نام خشایارشا خوانده می شده است، ولی پس از به دست آمدن پلمه ها به درستی روشن شد که بیشتر کاخ آپادانا سوای پلکان های آن از ساختمان هایی است که به فرمان داریوش بزرگ ساخته شده است و گمانی استوار می رود که کارنامه بنای آن بین ۵۱۵ - ۵۱۸ سال پیش از میلاد آغاز شده است. در آبراهه های زیرزمینی این کاخ بزرگ آب دیده شده است، در جاهایی که این آبراهه ها از دامنه کوه می گذرد که سنگ های درونی آنها را تراشیده و هموار کرده اند و در سوای آن یعنی جایی که زمین آن سنگلاخ نیست، آب در آبراهه های زیرزمینی را با تخته سنگ های بزرگ تراشیده شده ساخته اند. از این گونه آبراهه ها در زیر همه ساختمان های تخت جمشید یافت می شود.